SABANCI ÜNİVERSİTESİ

Adalet ve eşitlik konusu, üniversite hakkında en çelişkili yorumların yapıldığı alanlardan biridir. Bir yanda, burslu-burssuz ayrımının hissedilmediği, öğrencilerin ve hocaların aynı yemekhaneyi kullandığı, hiyerarşinin en aza indirgendiği yatay ve özgürlükçü bir ortam resmedilir. Bu görüşe göre, üniversite farklılıklara saygılı ve adil bir yapı sunmaktadır. Diğer yanda ise, özellikle taşeron temizlik işçilerine yönelik kötü muamele iddiaları ciddi bir eleştiri konusudur. İşçilerin öğrencilerle konuşmasının yasaklandığı, çalışma koşullarının kötü olduğu ve yönetimin bu duruma duyarsız kaldığı yönündeki yorumlar, üniversitenin 'eşitlikçi' imajıyla taban tabana zıttır. Ayrıca, YÖK'ün üniversitenin bölüm seçme sistemini 'eşitsizlik' yarattığı gerekçesiyle eleştirmesi ve buna karşı öğrencilerin sistemi savunması da bu kategori altında öne çıkan bir tartışmadır. Yabancı öğrencilere yönelik ücret politikasındaki değişiklikler de zaman zaman adaletsizlik tartışmalarına neden olmuştur.

Üniversitenin akademik kadrosu ve eğitim kalitesi, en çok övülen ve en tutarlı şekilde olumlu yorum alan özelliğidir. Yorumların büyük çoğunluğu, özellikle yurt dışı doktoralı ve alanında yetkin hocalardan oluştuğunu, hocaların öğrencilerle samimi ve ilgili bir ilişki kurduğunu vurgulamaktadır. Eğitim sisteminin proje ve ödev ağırlıklı, ezberden uzak ve zorlayıcı olduğu sıkça belirtilirken, bu durumun öğrencileri donanımlı bir şekilde mezun ettiği konusunda genel bir fikir birliği vardır. Özellikle temel bilimler ve mühendislik alanlarındaki eğitiminin kalitesi takdir edilmektedir. Ancak, bazı eski yorumlarda hocaların dedikoducu olabildiği veya yeni atanan bazı genç hocaların tecrübesiz kaldığı gibi eleştirilere rastlansa da, genel kanı üniversitenin akademik anlamda Türkiye'nin en iyi birkaç kurumundan biri olduğu yönündedir. Son yıllarda öğrenci kalitesindeki düşüşün, bu kaliteli eğitimi algılamayı zorlaştırdığına dair endişeler de dile getirilmiştir.

Burs ve maddi olanaklar konusunda üniversitenin algısı zaman içinde büyük bir değişim göstermiştir. Kuruluş yıllarında ve 2000'lerin ortalarına kadar, yüksek bursluluk oranıyla ve cömert destekleriyle öne çıkan, 'özel üniversitelerin devlet üniversitesi' gibi görülen bir kurumdu. Burslu ve burssuz öğrenci arasında ayrım yapılmaması, öğrencilerin maddi durumuna bakılmaksızın aynı akademik özgürlüklere sahip olması en çok takdir edilen yönüydü. Ancak 2009'dan itibaren yorumların tonu değişmeye başlamıştır. Burs programlarının daraltılması, öğrenim ücretlerine, yurtlara ve diğer hizmetlere yapılan fahiş zamlar, üniversitenin artık 'ticarethane' mantığıyla hareket ettiği eleştirilerini beraberinde getirmiştir. Özellikle son yıllardaki yorumlar, okulun tam burslu olmayan öğrenciler için yurt dışında okumaktan bile daha pahalı hale geldiğini ve orta gelirli aileler için karşılanamaz bir yük oluşturduğunu vurgulamaktadır. Lisansüstü burslarının (asistanlık maaşlarının) kesilmesi veya değiştirilmesi de büyük tepkilere yol açmıştır.

Üniversitenin en ayırt edici özelliği olan ve en çok tartışılan konusu, öğrencilere ilk iki yıl ortak ve disiplinlerarası dersler sunup ardından bölüm seçme özgürlüğü tanımasıdır. Bu sistem, özellikle ilk yıllardaki yorumlarda bir devrim olarak nitelendirilmiş ve öğrencilerin kendilerini tanıyarak doğru mesleği seçmelerine olanak tanıdığı için defalarca övülmüştür. Pek çok mezun, bu sistem sayesinde istemedikleri bir bölümden kurtulup tutkularını bulduklarını vurgulamıştır. Zorunlu temel dersler (SPS, NS, HUM, TLL gibi) öğrencilere geniş bir vizyon kazandırmayı amaçlasa da, özellikle sayısal ve sözel öğrencilerinin aynı dersleri alması, derslerin zorluk seviyesi ve iş yükünün ağırlığı (sürekli proje, ödev, makale) sıkça eleştirilmiştir. Özellikle birinci ve üçüncü sınıfların çok zorlu geçtiği, öğrencilerin sosyal hayata vakit ayırmakta zorlandığı belirtilmiştir. YÖK'ün bu sisteme müdahale etme girişimleri ise öğrenciler ve mezunlar tarafından sert bir dille eleştirilmiştir.

Güvenlik ve denetimle ilgili yorumlar genellikle kampüsteki kurallar ve yaşanan spesifik olaylar etrafında yoğunlaşmaktadır. Bir yandan, kampüsün güvenli bir ortam sunduğu, hatta bazı öğrencilerin kendilerini bir 'tatil köyünde' gibi hissettiği belirtilirken, diğer yandan güvenlik görevlilerinin bazen gereksiz katı veya keyfi davrandığına dair şikayetler mevcuttur. Yurda alkol sokma çabaları ve güvenlik görevlileriyle yaşanan kovalamacalar, öğrenci anılarının mizahi bir parçasını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, kampüste yaşanan kavga, hırsızlık gibi olayların yönetim tarafından örtbas edildiği ve kampüsün aslında 'Türkiye'nin en güvenliksiz özel üniversitesi' olduğu gibi çok sert iddialar da bulunmaktadır. Kampüsle ilgili anlatılan 'mutant çocuk' efsanesi ise güvenliğin ve kampüsün gizemli yanlarının bir yansıması olarak dikkat çekmektedir.

Sabancı Üniversitesi kampüsü, modern ve post-modern mimarisi, geniş yeşil alanları ve göletiyle genellikle beğenilse de, atmosferi hakkında çelişkili yorumlar mevcuttur. Pek çok kişi kampüsü bir 'uzay üssü'ne veya 'tatil köyü'ne benzetirken, bu durumun hem olumlu hem de olumsuz yanları vurgulanmıştır. Kampüsün temizliği, düzeni ve teknolojik altyapısı övülürken; binaların 'soğuk', 'ruhsuz' ve bir üniversiteden çok 'şirket merkezi' veya 'hastane' havası verdiği yönünde ciddi eleştiriler bulunmaktadır. Özellikle ilk yıllarda kampüsün boş ve korkutucu olduğu, sosyal alanların yetersizliği gibi konular dile getirilmiştir. Zamanla yapılan eklemelerle (kafeler, gösteri merkezi) sosyal imkanlar artsa da, izole ve mekanik atmosfer eleştirileri devam etmiştir. Kampüsün en belirgin sorunlarından biri olarak, yakındaki sanayi tesislerinden gelen ve özellikle kış aylarında yoğunlaşan kötü koku gösterilmiştir.

Kampüs içi ulaşım genellikle yürüyerek sağlandığı için bu konuda çok fazla yorum bulunmamaktadır. Kampüsün bir ring hattı dışında yollardan arındırılmış ve yürümeye dayalı bir anlayışla planlanmış olması, genel olarak olumlu bir özellik olarak görülmektedir. Ancak, binalar arasındaki mesafeler ve kampüsün büyüklüğü zaman zaman dile getirilmiştir. En ilginç yorum, binalar arasında bağlantı sağlayan ve öğrencilerin kullandığı yeraltı tünelleri (dehlizler) hakkındadır. Bu tüneller, kampüs içi ulaşımda alternatif ve kendine has bir deneyim olarak öne çıkmaktadır. Genel olarak, kampüs içi ulaşım ciddi bir sorun olarak görülmemektedir.

Sabancı Üniversitesi, siyasi konulardaki tutumuyla sık sık gündeme gelmiş ve bu konuda da zıt görüşlerle karşılaşmıştır. Bir yandan, akademik özgürlüğe verdiği önemle 'Ermeni Soykırımı' gibi tabu konuları tartışmaya açması, konferanslara ev sahipliği yapması ve bu yüzden milliyetçi kesimlerin hedefi olması, okulun en özgürlükçü yönlerinden biri olarak görülmüştür. Bu tutum, üniversitenin devletin resmi ideolojilerinden bağımsız, hür fikirli bir kurum olduğu algısını güçlendirmiştir. Diğer yandan, bazı yorumcular okulu 'AKP yandaşı' olmakla, rektörünü eleştirel bir duruş sergilememekle ve Gezi Parkı gibi toplumsal olaylara yeterli destek vermemekle suçlamıştır. Özellikle okul yönetiminin siyasi konularda tarafsız kalma çabası, bazı öğrenciler tarafından 'duyarsızlık' veya 'baskı' olarak yorumlanmıştır. Bu çelişkili durum, üniversitenin siyasi kimliğinin farklı gruplar tarafından farklı şekillerde algılandığını göstermektedir.

Sabancı Üniversitesi'ndeki sosyal yaşam, yorumcular arasında derin bir ayrışma yaratmaktadır. Bir kesim için okul, özellikle yurt hayatı sayesinde eşsiz dostlukların kurulduğu, kulüp faaliyetlerinin (Müzikus, Sudance, CEO'larla Çay Sohbetleri vb.) canlı olduğu, konserler ve festivallerle renklenen, unutulmaz ve hareketli bir sosyal ortam sunmaktadır. Bu yorumlarda, kampüsün izole yapısı, öğrencileri birbirine daha çok yakınlaştıran bir unsur olarak görülür. Diğer kesim içinse Sabancı, tam bir 'asosyal' ortamdır. Kampüsün uzaklığı, sosyal mekanların azlığı ve öğrencilerin ders yoğunluğu nedeniyle odalarına kapanması, sosyal hayatı öldüren faktörler olarak eleştirilmiştir. Özellikle yurtta kalmayan öğrenciler için insanlarla tanışmanın ve sosyalleşmenin çok zor olduğu belirtilmiştir. Bu zıt görüşler, sosyal yaşamın büyük ölçüde öğrencinin kişisel çabasına ve yurtlarda kalıp kalmamasına bağlı olduğunu göstermektedir.

Teknolojik altyapı, Sabancı Üniversitesi'nin kuruluşundan beri en iddialı olduğu alanlardan biridir. Her öğrenciye laptop verilmesi, kampüs genelindeki internet erişimi ve modern laboratuvarlar, ilk yıllarda büyük bir hayranlık uyandırmıştır. Ancak zamanla bu konuda da ciddi şikayetler ortaya çıkmıştır. Özellikle internet bağlantısının yavaşlaması, sık sık çökmesi ve belirli bir hızla sınırlandırılması en yaygın eleştirilerdendir. Öğrencilere verilen laptopların kalitesiz ve piyasa değerinin çok altında olmasına rağmen yüksek teknoloji ücreti talep edilmesi, büyük bir tepki konusu olmuştur. Online ders kayıt sisteminin sürekli çökmesi ve öğrencileri mağdur etmesi de bir diğer kronik sorundur. Sonuç olarak, başlangıçta bir devrim olarak görülen teknolojik altyapı, zamanla yönetimin yetersizliği ve ticari kaygıları nedeniyle bir memnuniyetsizlik kaynağına dönüşmüştür.

Üniversitenin en kronik ve en çok şikayet edilen sorunu, şehir merkezine olan uzaklığı ve ulaşım imkanlarının kısıtlılığıdır. Kampüsün 'dağın başında' veya 'cehennemin dibinde' olarak nitelendirilen konumu, öğrencilerin şehirle bağını koparmakta ve sosyal hayatlarını olumsuz etkilemektedir. Toplu taşıma imkanlarının neredeyse hiç olmaması, öğrencileri büyük ölçüde okulun anlaşmalı olduğu Gürsel firmasının pahalı ve saatleri yetersiz olan servislerine (shuttle) mahkum etmektedir. Servis ücretlerine yapılan fahiş zamlar, seferlerin iptal edilmesi veya birleştirilmesi, yıllar boyunca öğrencilerin en büyük tepki ve eylem sebebi olmuştur. Arabası olanlar için dahi otopark ücreti talep edilmesi, bu konudaki memnuniyetsizliği artırmıştır. Bu durum, üniversitenin öğrenci odaklı olmadığı ve bir 'ticarethane' gibi davrandığı eleştirilerinin temel dayanaklarından birini oluşturmaktadır.

Uluslararası fırsatlar ve yabancı dil eğitimi, üniversitenin genellikle olumlu geri bildirimler aldığı bir alandır. Özellikle öğrencilerin önemli bir kısmının en az bir dönemini Erasmus veya diğer değişim programlarıyla yurt dışında geçirmesi, üniversitenin en büyük artılarından biri olarak görülmektedir. Eğitim dilinin İngilizce olması ve akademik kadronun uluslararası deneyimi, öğrencilere küresel bir vizyon kazandırmada etkili olmaktadır. Mezunların önemli bir bölümünün yurt dışında, özellikle Amerika'da yaşaması ve kariyer yapması, bu uluslararası vizyonun bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Ancak, hazırlık eğitiminin zorluğu ve bazı dönemlerde İngilizce bilmeyen asistanlarla ders işlenmesi gibi eleştiriler de mevcuttur. Ayrıca, yabancı öğrencilere yönelik ücretlendirme politikaları ve kayıt süreçlerindeki sorunlar zaman zaman gündeme gelmiştir.

Yemek kalitesi ve fiyatları, üniversiteyle ilgili en istikrarlı şikayet konularından biridir. Yorumların ezici çoğunluğu yemeklerin pahalı, kalitesiz ve lezzetsiz olduğu yönündedir. Özellikle ana yemekhanedeki (Kurdoğlu, Turkaş) yemeklerin 'yağlı makarnalar, sıcak olduğundan şüphe edilen çorbalar' gibi ifadelerle eleştirilmesi sık rastlanan bir durumdur. Fiyatların yüksekliği, 2000'li yılların başından beri öğrenci protestolarına neden olmuştur. Kampüs içindeki kafe ve restoranların da marka olmamalarına rağmen fahiş fiyat politikası izlemesi, öğrencilerin tepkisini çekmektedir. Yemek konusunda neredeyse hiç olumlu yoruma rastlanmamakla birlikte, bazı öğrenciler sorunu dışarıdan sipariş vererek veya kendi yemeğini getirerek çözmeye çalışmıştır. Bu durum, üniversitenin temel bir ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz kaldığını göstermektedir.

Yurtlar ve barınma imkanları, üniversitenin hem en sevilen hem de en çok eleştirilen yönlerinden biridir. Olumlu tarafta, yurtların kampüs içinde olması, öğrencilere gecesi gündüzüne karışan, sıkı dostlukların kurulduğu, unutulmaz anıların yaşandığı yoğun bir sosyal yaşam sunmasıdır. "Türkiye'nin en çok sevişilen öğrenci yurtları" gibi iddialarla özgür ve rahat bir ortam olduğu vurgulanmıştır. Ancak olumsuz tarafta, yurt kapasitesinin yetersizliği, özellikle son yıllarda şehir dışından gelen öğrencilere bile yurt çıkmaması büyük bir sorundur. Yurt ücretlerine yapılan fahiş ve sürekli zamlar, en sert eleştirilerin başında gelmektedir. Odaların küçük olması, temel eşyaların (buzdolabı gibi) bulunmaması, misafir ve alkol kurallarının katılığı (özellikle lisansüstü öğrenciler için) ve yerleştirme sistemindeki adaletsizlikler sıkça dile getirilmiştir. Yurtlar, Sabancı deneyiminin merkezinde yer alsa da, yönetimsel ve mali sorunlar nedeniyle ciddi bir memnuniyetsizlik kaynağıdır.

Sabancı Üniversitesi'nin imajı, kuruluşundan bu yana 'yenilikçi ve özgürlükçü' bir eğitim kurumu ile 'pahalı ve elitist bir ticarethane' arasında gidip gelmektedir. Başlangıçta, Amerikan tarzı eğitim modeli, bölüm seçme özgürlüğü ve güçlü akademik kadrosuyla Türkiye'de bir 'devrim' olarak algılanmış ve büyük prestij kazanmıştır. Financial Times gibi uluslararası yayınlarda yer alması ve mezunlarının başarısı bu imajı pekiştirmiştir. Ancak zamanla, özellikle artan ücretler, idari sorunlar ve öğrenci profilindeki değişimler, okulun 'holdingleştiği' veya 'karhaneye döndüğü' yönündeki eleştirileri artırmıştır. Rakipleri Koç, Bilkent, Boğaziçi ve ODTÜ ile sürekli kıyaslanmış; bazı alanlarda onlardan üstün, bazı alanlarda ise geride görülmüştür. Özellikle 'parası olanın okuduğu okul' algısı, yüksek bursluluk oranlarına rağmen kırılamamıştır. Sonuç olarak, Sabancı'nın imajı, akademik saygınlığı ile ticari algısı arasındaki gerilimle şekillenmektedir.

Üniversitenin idari personeli ve yönetimi hakkındaki yorumlar, genellikle olumsuzdur ve öğrenci memnuniyetsizliğinin temel kaynaklarından birini oluşturur. Özellikle rektörlük ve dekanlık gibi üst düzey yönetimin öğrencilerin sorunlarına (ulaşım, yemek, barınma, ücretler) duyarsız kaldığı, çözüm üretmek yerine oyalama taktikleri geliştirdiği sıkça dile getirilmiştir. Kurucu rektör Tosun Terzioğlu, öğrenci dostu ve ulaşılabilir bir yönetici olarak özlemle anılırken, sonraki yönetimler, özellikle Nihat Berker, öğrencilerle arasına mesafe koymakla ve sorunlara kayıtsız kalmakla eleştirilmiştir. Öğrenci Kaynakları (Öğrenci İşleri) ise hem çok verimli ve öğrenci dostu çalıştığı yönünde övgüler almış, hem de bazı durumlarda inanılmaz bir bürokrasi ve duyarsızlıkla öğrencileri mağdur ettiği yönünde sert eleştirilere maruz kalmıştır. Genel olarak, idari yapının akademik vizyonun gerisinde kaldığı ve 'holding' veya 'şirket' mantığıyla çalıştığı algısı hakimdir.

İş ve kariyer fırsatları konusunda Sabancı Üniversitesi mezunları genellikle avantajlı bir konumda görülmektedir. Üniversitenin 'iş hayatında Sabancılıyım dediğinizde akan sular duruyor' şeklinde ifade edilen güçlü bir prestiji ve mezun ağının olduğu vurgulanmaktadır. Mezunların önemli bir kısmının yurt dışında, özellikle ABD'de, doktora ve yüksek lisans programlarına burslu olarak kabul edilmesi, eğitimin kalitesinin ve diplomanın geçerliliğinin en büyük kanıtı olarak sunulmaktadır. Üniversite, cüssesine oranla en fazla potansiyel bilim insanı (doktora öğrencisi) yetiştiren kurum olarak öne çıkmaktadır. Ancak 'mezun olur olmaz iş bulur' efsanesinin her zaman geçerli olmadığı, Türkiye'nin ekonomik koşulları nedeniyle Sabancı mezunlarının da iş arama sürecinde zorlanabildiği belirtilmiştir. Kariyer planlama departmanının ise yetersiz kaldığına dair eleştiriler mevcuttur.

Şehir yaşamıyla ilişki, üniversitenin konumu nedeniyle en sorunlu alanlardan biridir. Kampüsün İstanbul'un dışında, Tuzla'da, sanayi bölgesinin ortasında yer alması, öğrencilerin şehir hayatından tamamen koptuğu hissine yol açmaktadır. 'İstanbul'da olduğu iddia edilse de, kendinizi asla öyle hissedemediğiniz üniversite' gibi ifadeler bu kopukluğu özetlemektedir. Ulaşımın pahalı ve zahmetli olması, öğrencilerin şehre inmesini zorlaştırmakta, bu da sosyal ve kültürel etkinliklere katılımı kısıtlamaktadır. Bu izolasyon, bazıları için derslere odaklanmayı sağlayan bir avantaj olarak görülse de, yorumların büyük çoğunluğu bunu bir 'hapis hayatı' veya 'fanus içinde yaşamak' olarak tanımlamaktadır. Mezun olduktan sonra Türkiye gerçekleriyle yüzleşmekte zorlanmanın bir sebebinin de bu izolasyon olduğu düşünülmektedir.